Xuất khẩu tôm: Cơ hội sẽ trở lại

Đánh giá bài viết

Việt Nam là nước sản xuất và xuất khẩu tôm lớn trên thế giới. Mặc dù hiện nay nhiều khó khăn đang bủa vây ngành tôm, tuy nhiên, theo dự báo của Bộ NN&PTNT, đây chỉ là tình huống nhất thời, cơ hội của ngành tôm sẽ trở lại trong các tháng cuối năm 2023.

Sản xuất đối diện nhiều thách thức

Báo cáo tại Diễn đàn trực tuyến “Kết nối sản xuất, chế biến, xuất khẩu tôm nước lợ Việt Nam” do Bộ NN&PTNT tổ chức cuối tháng 7 vừa qua, ông Ngô Thế Anh, Trưởng phòng Nuôi trồng thủy sản (Cục Thủy sản) cho hay, trong 5 năm trở lại đây (2018 - 2022), ngành tôm duy trì diện tích nuôi tương đối ổn định ở mức khoảng hơn 700.000 ha. Riêng 6 tháng đầu năm 2023, diện tích thả nuôi tôm nước lợ của cả nước đạt 656.000 ha, tăng 6,4% so cùng kỳ năm trước, trong đó diện tích tôm sú 605.000 ha, tôm thẻ chân trắng 51.000 ha. Sản lượng tôm nước lợ của cả nước đạt 467.000 tấn, tăng 4,1% so cùng kỳ năm 2022.

Tuy nhiên, cũng theo ông Ngô Thế Anh, ngành tôm hiện đang phải đối mặt với những khó khăn, thách thức như biến đổi khí hậu và hạn mặn tại ĐBSCL biến động khó lường, dẫn đến nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Nguồn giống chưa chủ động, phụ thuộc nhập khẩu và khai thác tự nhiên nên khó kiểm soát chất lượng. Bên cạnh đó, hạ tầng vùng nuôi chưa đảm bảo, sản xuất nhỏ lẻ, manh mún còn chiếm đa số, liên kết chuỗi sản xuất, xuất khẩu chưa chặt chẽ và hiệu quả...

Thị trường xuất khẩu đang có xu hướng tăng dần lên trong những tháng qua. Ảnh: PTC

Cùng chung nhận định này, nhiều đại biểu cũng cho rằng, Việt Nam có tiềm năng rất lớn cho phát triển nuôi tôm nước lợ. Hơn nữa, hiện nay, ngành tôm được ứng dụng khoa học công nghệ mới trong hầu hết lĩnh vực như sản xuất giống, nuôi thương phẩm và bảo quản chế biến...

Tuy nhiên, lĩnh vực nuôi tôm nước lợ hiện gặp một số khó khăn nhất định. Trong đó, nổi bật nhất là hạn chế về hạ tầng vùng nuôi, quy mô nông hộ nhỏ lẻ gây khó khăn trong sản xuất. Chi phí giá thành con tôm của nước ta khá cao, so với các nước nằm trong nhóm cạnh tranh trên cùng phân khúc thị trường. Chưa kể, tình trạng biến đổi khí hậu, thời tiết bất thường làm thay đổi đột ngột nhiệt độ, lượng mưa, độ mặn, đã ảnh hưởng xấu đến sự sinh trưởng và phát triển của tôm nuôi, khiến nguy cơ dịch bệnh luôn tiềm ẩn trên các ao, đầm.

Vươn tầm thành công

Theo báo cáo của Cục Thủy sản, trong suốt 2 thập kỷ qua, ngành tôm đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Hiện, tôm Việt Nam xuất khẩu đến khoảng 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, với 5 thị trường chính là châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc.

Việt Nam cũng đã trở thành nước cung cấp tôm đứng thứ hai thế giới với giá trị xuất khẩu chiếm 13 - 14% tổng giá trị xuất khẩu tôm của toàn thế giới. Theo số liệu của Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, năm 2022, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam đạt kỷ lục 4,3 tỷ USD. Tuy nhiên, nửa đầu năm 2023, tình hình xuất khẩu tôm không như kỳ vọng. Cụ thể, trong hai quý đầu năm các thị trường nhập khẩu tôm chính của Việt Nam đều giảm. Trong đó, xuất khẩu sang 5 thị trường chính là Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc đồng loạt giảm 2 con số; giảm mạnh nhất thị trường EU với gần 49%, tiếp đến là Mỹ giảm hơn 38%... so cùng kỳ năm 2022.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, cho biết 6 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam đạt 1,5 tỷ USD, giảm 32% so cùng kỳ năm trước. Trong đó, nhu cầu thị trường, giá tôm nguyên liệu và giá xuất khẩu đều đi xuống, lạm phát tăng, cùng với sự cạnh tranh gay gắt từ các nguồn cung khác khiến xuất khẩu tôm của nước ta gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, các doanh nghiệp và bà con nuôi tôm vẫn đang kỳ vọng vào những tín hiệu tích cực hơn cho hoạt động sản xuất và xuất khẩu tôm nửa cuối năm nay.

Tìm những cơ hội mới

Nhận định về tình hình ngành tôm, nhiều đại biểu đồng nhất ý kiến và cho rằng ngành tôm nước lợ còn nhiều tiềm năng phát triển, thị trường tiêu thụ rộng mở do nhu cầu gia tăng. Thêm vào đó, các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký với các nền kinh tế lớn là cơ hội để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, cho biết hiện cả nước đã có hơn 370 cơ sở chuyên và có kết hợp chế biến tôm đủ điều kiện xuất khẩu tôm, với công suất trên 1,7 triệu tấn nguyên liệu/năm. Về xuất khẩu, thị trường đang có xu hướng tăng dần lên trong những tháng qua. Theo phân tích của ông Hòa, trong các tháng cuối năm 2023, yếu tố lạm phát, lượng hàng tồn kho ở các thị trường có xu hướng giảm và nhu cầu tăng cho các lễ hội cuối năm tăng, sẽ giúp cho xuất khẩu mặt hàng tôm tăng trở lại.

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho biết: Sản lượng tôm Việt Nam 6 tháng đầu năm 2023 tăng 4,1% so cùng kỳ năm trước và dự báo còn tiếp tục tăng trong thời gian tới, trong khi đó, xuất khẩu giảm tới gần 30%.

Để đưa xuất khẩu tôm trở lại quỹ đạo tăng trưởng, Thứ trưởng Trần Thanh Nam yêu cầu Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường phải phối hợp chặt chẽ với tham tán thương mại nông sản ở các nước cập nhật và thông tin kịp thời các quy định thị trường, tháo gỡ các rào cản thương mại thúc đẩy xuất khẩu; nắm bắt, tận dụng tối đa các cơ hội thúc đẩy xuất khẩu vào các thị trường mà Việt Nam đã ký kết Hiệp định thương mại tự do.

Cùng đó, Thứ trưởng cũng mong muốn các tham tán thương mại, thương vụ Việt Nam tại nước ngoài tăng cường hỗ trợ kết nối, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trong đó có sản phẩm tôm của Việt Nam vào thị trường các nước trong thời gian tới.

Quan trọng hơn, ngành tôm cần tập trung ứng dụng khoa học công nghệ mới để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất đáp ứng nhu cầu thị trường; tăng cường kết nối giao thương thúc đẩy xuất khẩu, bảo đảm nguồn vốn tín dụng ưu đãi cho các doanh nghiệp nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu tôm...

>> Theo số liệu từ Cục Thủy sản, năm 2023, ngành tôm Việt Nam đặt mục tiêu diện tích nuôi khoảng 750.000 ha; trong đó tôm sú 610.000 ha, tôm thẻ chân trắng 120.000 ha, còn lại là tôm càng xanh và tôm khác. Sản lượng tôm các loại khoảng 1 triệu tấn, trong đó tôm sú 280.000 tấn, tôm thẻ chân trắng 750.000 tấn. Kim ngạch xuất khẩu cả năm đạt trên 4,3 tỷ USD.

THỨ TRƯỞNG BỘ NN&PTNT TRẦN THANH NAM

Đảm bảo các yêu cầu của thị trường quốc tế

Năng lực về khoa học công nghệ, nhân lực và các điều kiện tự nhiên khác khiến Việt Nam có đầy đủ nhân tố để có thể tiếp tục phát triển ngành tôm theo hướng quy mô hiện đại, bền vững. Hiện nay, Bộ NN&PTNT đang tập trung chỉ đạo xây dựng vùng nguyên liệu, truy xuất nguồn gốc, cấp mã số vùng nuôi, nhằm đảm bảo các yêu cầu của thị trường quốc tế. Đồng thời, xây dựng chiến lược phát triển logistics gắn với vùng sản xuất, kinh doanh thủy sản nhằm giúp các doanh nghiệp giảm chi phí và thời gian vận chuyển, phân phối sản phẩm.

ÔNG NGUYỄN NHƯ TIỆP, CỤC TRƯỞNG CỤC CHẤT LƯỢNG, CHẾ BIẾN VÀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG

Thị trường tôm đang ấm dần lên

Từ đầu năm 2023 đến nay, ngành tôm gặp nhiều khó khăn, nguyên nhân xuất phát từ việc nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường lớn của tôm Việt Nam bị sụt giảm mạnh do ảnh hưởng kinh tế, lạm phát gia tăng. Tuy nhiên, gần đây, thị trường tôm đang có dấu hiệu ấm dần lên. Trong các tháng cuối năm 2023, yếu tố lạm phát, lượng hàng tồn kho sẽ có xu hướng giảm và nhu cầu cho các kỳ nghỉ cuối năm dự báo tăng, kỳ vọng kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam nói chung, mặt hàng tôm nói riêng sẽ tăng trở lại, tại các thị trường xuất khẩu thủy sản lớn như Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc.

ÔNG PHẠM QUANG HUY, THAM TÁN NÔNG NGHIỆP - THƯƠNG VỤ VIỆT NAM TẠI MỸ

Cần tuân thủ các tiêu chuẩn về sản xuất

Để mở rộng cơ hội xuất khẩu sang Mỹ, các doanh nghiệp tôm Việt Nam cần tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị từ khâu ương giống, sản xuất, chế biến, phân phối và tiêu thụ sản phẩm; liên kết với các đối tác quốc tế nâng cao chất lượng tôm giống. Cùng đó, tập trung phát triển các loài tôm bản địa có tính đặc trưng mà đối thủ cạnh tranh khác không có. Đồng thời, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, thực hiện giám sát toàn bộ chuỗi sản xuất để đảm bảo chất lượng sản phẩm và nâng cao tính minh bạch. Phát triển các mô hình nuôi tôm giúp hạ giá thành sản phẩm, tiệm cận với giá của các đối thủ cạnh tranh. Tuân thủ các quy định về tiêu chuẩn sản xuất, an toàn thực phẩm, ghi nhãn, đăng ký các tiêu chuẩn về môi trường, lao động, nguồn gốc xuất xứ. Thêm nữa, lưu giữ đầy đủ hồ sơ quá trình sản xuất, chế biến để truy xuất thông tin và phục vụ các đợt thẩm tra tại chỗ của các cơ quan chức năng Mỹ.

Phan Thảo